Czym jest otwarty dostęp (open access)?
Otwarty dostęp (open access) to ruch w środowisku naukowym promujący ideę wolnego, bezpłatnego, powszechnego, trwałego i natychmiastowego dostępu do treści naukowych i edukacyjnych, a tym samym budowanie nowego otwartego modelu komunikacji naukowej oraz społecznej. Jego przejawem jest m.in. polityka polegająca na udostępnianiu książek i czasopism naukowych oraz materiałów edukacyjnych w repozytoriach, bibliotekach cyfrowych, na blogach naukowych czy w e-laboratoriach.
Skąd się wzięła taka idea? Wiąże się ona ze specyfiką pracy naukowej, która wymaga rozpowszechniania wyników oraz prowadzenia dyskusji i wymiany myśli z innymi badaczami, a także rewolucją w dystrybucji treści wynikającą z pojawienia się internetu. Za początek ruchu Open Access uznaje się rok 2002 (chociaż różnorodne inicjatywy promujące otwarty dostęp pojawiały się już dużo wcześniej). Ogłoszono wtedy międzynarodową Deklarację Budapesztańską (Budapest Open Access Initiative), która powstała jako podsumowanie konferencji zorganizowanej przez Open Society Institute. Zawarto w niej pierwszą definicję open access oraz strategie i cele dostępu do komunikacji naukowej.
Można wyróżnić dwie metody udostępniania treści wolnym dostępie:
- tzw. drogę złotą (gold open access), czyli otwarty dostęp do publikacji zaraz po jej opublikowaniu na stronie wydawnictwa lub na innej platformie będącej własnością wydawcy,
- tzw. drogę zieloną (green open access), czyli umieszczenie kopii własnej pracy w otwartych repozytoriach.
Dlaczego warto publikować w otwartym dostępie?
Publikowanie w otwartym dostępie daje wymierne korzyści. Przede wszystkim zdecydowanie ułatwia szybkie rozpowszechnianie wyników badań nie tylko wśród specjalistów z danej dziedziny, ale także wśród odbiorców spoza środowiska naukowego. Ułatwia to autorom nawiązywanie kontaktów z innymi badaczami oraz przedstawicielami biznesu, co może skutkować wartościowymi dyskusjami, współpracą naukową i biznesową, innowacyjnymi projektami.
Dzięki udostępnieniu publikacji zwiększa się również liczba cytowań (ponieważ praca jest łatwiej dostępna i więcej osób może z niej skorzystać i potem się na nią powołać), co przekłada się później na lepszą ocenę parametryczną autora i jednostki naukowej przez niego reprezentowanej. Wysoki wskaźnik cytować to również większe szanse na sukcesy w konkursach grantowych umożliwiających dalszy rozwój naukowy.
Polityka open access w Wydawnictwie Academicon
Nasze wydawnictwo wdraża politykę open access, a więc wszystkie monografie i czasopisma naukowe są udostępniane w serwisie wydawnictwa bezpłatnie (nowości wydawnicze po kwartalnym embargo) na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe (zob. pełne brzmienie licencji). Pomagają nam w tym stosowne narzędzia. Jednym z nich jest system Open Monograph Press (OMP) – platforma online do zarządzania procesem wydawniczym oraz do publikowania książek. OMP działa też jako system prezentacji publikacji, czyli repozytorium cyfrowe. Dzięki temu książki, zaopatrzone w komplet metadanych, są indeksowane przez wyszukiwarki biblio- i naukometryczne takie jak Google Scholar, co nie tylko sprawia, że są łatwiej dostępne, ale także pozwala zliczać ich cytowania. Na takiej samej zasadzie działa nasza platforma Open Journal Systems (OJS) @ Academicon, służąca do zarządzania procesem wydawniczym i publikowania czasopism.
Udostępniamy nie tylko publikacje naukowe, ale również nasze czasopismo „Filozofuj!” – jedyne w Polsce popularyzujące filozofię. Wszystkie numery są dostępne za darmo na portalu filozofuj.eu.
Otwarty dostęp to ważna idea, która niesie ze sobą wiele korzyści i ma za zadanie ułatwiać rozwój naukowy oraz edukację. Warto wiedzieć na ten temat więcej, dlatego odsyłamy do źródeł omawiających to zagadnienia w sposób szerszy i bardziej szczegółowy:
ABC otwartego dostępu
Przewodnik po otwartej nauce
https://biblioteka.uksw.edu.pl/sites/default/files/przewodnik-po-otwartej-nauce.pdf
Kozierski, R. Kabaciński, M. Lis, P. Kaczmarek Open Access. Analiza zjawiska z punktu widzenia polskiego naukowca
https://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/download/Open%20Access.pdf
Skomentuj